Με τον "Κροκόδειλο" (1865), ένα από τα λιγότερο γνωστά έργα του, ο Ντοστογιέφσκι σατίριζε τη διαμάχη μεταξύ των διανοουμένων διαφόρων προοδευτικών ρευμάτων. Ωστόσο, δεν πρόκειται για ένα κείμενο που εξαντλείται στη σάτιρα του φιλοσόφου Πιοτρ Λαβρόβιτς Λαβρόφ ή του εκδότη Αντρέι Αλεξάντροβιτς Κραγιέφσκι· ξεκινώντας από ένα τελείως παράδοξο γεγονός (που αντιμετωπίζεται, ωστόσο, ως το πιο φυσικό πράγμα στον κόσμο), ο άριστος ψυχολόγος Ντοστογιέφσκι σκιαγραφεί τη διαμόρφωση των ανθρώπινων σχέσεων στην κοινωνία της Αγίας Πετρούπολης και περιγράφει συμπεριφορές και νοοτροπίες με τρόπο οξυδερκή, γλαφυρό και κυρίως αστείο, αποκαλύπτοντας έτσι στον αναγνώστη μιαν άγνωστη πλευρά του μεγάλου συγγραφέα, όπου επικρατεί η υπερβολή, η παραδοξολογία και το χιούμορ. Γι\' αυτόν το λόγο εκατόν σαράντα χρόνια αργότερα, όταν οι διαμάχες της πετρουπολίτικης διανόησης παρουσιάζουν ενδιαφέρον μόνο για τον ιστορικά, ο "Κροκόδειλος" εξακολουθεί να διαβάζεται -και μάλιστα πάρα πολύ ευχάριστα.

Γιώργος Τσακνιάς